Co tak naprawdę mówią nam normy sygnowane na odzieży chroniącej przed działaniem łuku elektrycznego?
Zagrożenia spowodowane działaniem łuku elektrycznego są skomplikowanym obszarem dla wielu pracodawców i pracowników służb BHP, ponieważ normy które określają wymogi związane z środkami ochrony indywidualnej w tym obszarze nie są jeszcze normami zharmonizowanymi.
Bazowe wymogi w tym zakresie zostały opracowane przez Instytut International Electric Centre, który określił założenia do testów, którymi należy poddać odzież chroniącą przed działaniem łuku elektrycznego. Zgodnie z rekomendacją instytutu do zbadania działania łuku można wykorzystać dwa sposoby: metoda Open Arc czyli IEC 61482-1-1, oraz IEC 61482-1-2 metoda badania w komorze probierczej (Box Test). Aktualnie najczęściej spotykanym sposobem certyfikacji jest norma IEC 61482-2:2009, która łączy obydwie te metody przeprowadzania testów. Trzeba jednak podkreślić, że Komisja Europejska nie uznała jeszcze tych metod jako powszechnie obowiązujących na terenie Unii Europejskiej, czyli zharmonizowanych z prawem europejskim. Testy te rekomenduje jedynie jako metody badawcze, które powinny być stosowane przez instytuty notyfikowane. Wciąż jednak trwają prace nad ich usprawnieniem i parametryzacją dokładnych wyników.
Norma IEC 61482-2:2009 stosowana jest do oceny odzieży przeznaczonej do ochrony przed termicznym działaniem łuku elektrycznego. Zawarte zostały w niej wymagania dotyczące parametrów i właściwości jakie powinna posiadać odzież, w celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkownika.
Badanie na zgodność z normą IEC 61482-2:2009 może być wykonywane za pomocą metod określonych w normach.
EN 61482-1-1:2009/ Metoda 1
Część 1-1: Metody badań – Metoda 1: Określanie parametrów łuku (ATPV i EBT50) dla materiałów trudnopalnych na ubrania.
EN 61482-1-2:2007/ Metoda 2
Część 1-2: Metody badań. Metoda 2: Określanie klasy ochrony przed łukiem elektrycznym materiałów i odzieży przy zastosowaniu wymuszonego i ukierunkowanego łuku elektrycznego (komora probiercza).
PIERWSZA METODA BADAWCZA: pozwala na określanie parametrów łuku (ATPV i EBT50) dla materiałów trudnopalnych na ubrania. W celu określenia poziomu ochrony przed zagrożeniami spowodowanymi łukiem elektrycznym posługuje się dwoma parametrami wyrażanymi w J/cm² lub cal/cm²:
Wskaźnikiem ATPV – Arc Thermal Performance Value
wskaźnik ten pokazuje maksymalną energię cieplną na jednostkę powierzchni jaką przyjmie tkanina, zanim użytkownik dozna oparzeń II stopnia. Im wyższa wartość wskaźnika, tym lepiej.
Wskaźnikiem EBT – Energy Break open Threshold
wskaźnik obrazuje najwyższą wartość energii, jaka może przyczynić się do przerwania ciągłości tkaniny (Przerwa w ciągłości tkaniny to każda otwarta przestrzeń o wielkości co najmniej 1,6cm²). Im wyższa wartość wskaźnika, tym lepsza ochrona.
Zarówno wskaźnik ATPV jak i EBT są określane w tym samym badaniu, nie można przy tym stwierdzić że jeden z nich jest bardziej miarodajny od drugiego. Powyższe wskaźniki mogą być badane zarówno na tkaninie jak i na układzie tkanin. Zawsze jednak badanie układu tkanin przyniesie lepsze rezultaty, niż gdyby poszczególne warstwy były badane oddzielnie, ponieważ powietrze znajdujące się pomiędzy poszczególnymi warstwami również stanowi warstwę izolującą i ochronną.
DRUGA METODA BADAWCZA: pozwala na określanie klasy ochrony przed łukiem elektrycznym materiałów i odzieży przy zastosowaniu wymuszonego i ukierunkowanego łuku elektrycznego (komora probiercza), w zależności od wartości prądu zwarciowego: KLASA 1 – 4kA / KLASA 2 – 7kA
Badania materiałów i odzieży przeprowadza się dwiema metodami:
- Metoda komory probierczej materiałów (Ocenę ilościową skuteczności ochrony przed termicznym działaniem łuku elektrycznego dokonuje się za pomocą pomiaru energii, którą materiał przewodzi).
- Metoda komory probierczej dla ubiorów (Metoda ta bada właściwości odzieży ochronnej z uwzględnieniem wszystkich dodatków, nici, zapięć i innych akcesoriów). Podczas wykonywania badania bierze się pod uwagę następujące efekty działania łuku elektrycznego na wyrób odzieżowy: czas palenia się, topnienie, tworzenie się dziur, skra- planie, zwęglanie, łamliwość, kurczenie się, funkcjonalność elementów i ubioru
Którą metodą lepiej jest badać odzież chroniącą przed działaniem łuku elektrycznego?
Bardzo trudno jest porównać wymienione metody badawcze. W obu przypadkach zbieżna jest tylko odległość elektrody od materiału (30 cm) oraz napięcie 400V, natomiast zgodnie z obecnymi regulacjami prawnymi pozostałe parametry do testów możemy dobierać w sposób dowolny. Czyli w praktyce sprowadza się to do tego, iż osoba która odpowiada za testy odzieży ochronnej może zdefiniować na potrzeby badania, taki prąd zwarciowy i taki czas działania łuku z jakim ma najczęściej do czynienia w urządzeniach na terenie swojej firmy. Dzięki temu możemy dobrać takie parametry jakie funkcjonują w danym zakładzie pracy.
Natomiast stosując tylko drugą metodę badawczą, parametryzującą tylko klasy ( w pierwszej 4 KA, w drugiej 7 KA przy czasie trwania 500 mini sekund, ) jako wynik przeprowadzonych testów otrzymamy jedynie parametr, który określi czy dany ubiór „spełnił” lub „nie spełnił” wymogi bezpieczeństwa’. W tym przypadku nie mamy informacji czy badana odzież przeszła testy na granicy dopuszczalnych norm czy też mamy do czynienia z bardzo bezpiecznym ubiorem, który przy minimalnej poprawie mógłby aspirować do spełnienia wymogów dla II klasy odzieży. Jest to metoda badawcza dużo mniej doskonała, która koncentruje się tylko na zweryfikowaniu skrajnych wypadków, czyli de facto daje nam odpowiedź na pytanie czy testowana odzież jest bezpieczna przy o natężeniu 4 kA (co jest bardzo minimalnym zagrożeniem), a 7 kA (kiedy mamy już do czynienia z wysokim prądem zwarciowym ale statystycznie mamy bardzo rzadko mamy do czynienia z wypadkami z udziałem tak długiego czasu trwania łuku).
Aktualnie coraz więcej osób odpowiedzialnych za wybór odzieży ochronnej na działanie łuku elektrycznego, wymaga od dostawców, aby spełniała ona wymogi I klasy bezpieczeństwa i dodatkowo prosi o określenie parametrem ATPV, najbardziej narażonych na działanie prądu, poszczególnych jej elementów takich jak okolice szyi, klatki piersiowej, rąk i twarzy.
Do czasu pełnego zharmonizowania norm, zdecydowanie rekomendowanym rozwiązaniem jest korzystanie z obu wymienionych wyżej metod badawczych oraz kompilowanie warstw odzieży w taki sposób, żeby ochrona użytkownika była jak największa. Najbardziej bezpiecznymi rozwiązaniami są rozwiązaniami wielowarstwowe.